بی ام آی چیست (BMI)؟

بی ام آی چیست (BMI)

تلاش نویسندگان سایت دکتر علیرضا آذر پیکان متخصص جراحی لاغری و انکو سرجری در این است که مقاله‌ای جامع در مورد تعریف و کاربرد بی ام آی یا شاخص (نمایه) توده بدنی به مخاطبان همیشگی خود ارائه دهد. در دنیای امروزی یکی از ارکان سلامتی جسمی و روحی و روانی افراد، داشتن وزن و ظاهر و اندامی متناسب است. روش‌های مختلفی برای ارزیابی وزن و جثه افراد وجود دارد. یکی از کاربردی‌ترین و در عین حال ساده‌ترین این روش‌های ارزیابی به کارگیری شاخص توده بدنی یا همان بی ام آی است. در این مقاله به تفصیل در این مورد صحبت خواهیم کرد.

بی ام آی چیست؟

BMI یا شاخص (نمایه) توده بدنی ملاکی برای اندازه‌ گیری لاغری یا تناسب‌ اندام افراد بر اساس قد و وزن آن‌ها است و برای تعیین کمیت توده بافت نیز در نظر گرفته می‌شود. از این شاخص به طور گسترده‌ ای به عنوان یک شاخص کلی برای اینکه آیا یک فرد وزن بدن مناسب به نسبت قد خود دارد یا خیر استفاده می‌شود.

به طور خاص، مقدار به‌دست‌آمده از محاسبه شاخص توده بدنی بی ام آی برای طبقه‌ بندی اینکه آیا یک فرد کم‌وزن، وزن طبیعی، اضافه‌ وزن یا چاق است، بسته به محدوده‌ای که این مقدار بین آن قرار می‌گیرد، استفاده می‌شود. این محدوده از شاخص توده بدنی بسته به عواملی مانند منطقه و سن متفاوت بوده و گاهی اوقات به زیرشاخه‌ هایی مانند کم‌وزنی شدید یا چاقی بسیار شدید تقسیم می‌شود.

 اضافه‌وزن یا کمبود وزن می‌تواند اثرات قابل‌توجهی بر سلامتی داشته باشد، بنابراین در حالی که شاخص توده بدنی معیاری ناکافی برای ارزیابی کامل وضعیت جسمانی است، می‌تواند شاخص اولیه‌ای برای این باشد که آیا آزمایش یا اقدام اضافی برای ارزیابی وزن و توده بدنی فرد مورد نیاز است یا خیر.

دسته‌ بندی‌ های شاخص توده بدنی بی ام آی (BMI) 

• اگر فرد دارای شاخص توده بدنی کمتر از 20 باشد این عدد نشان‌دهنده لاغری فرد ارزیابی‌شونده است.
• اگر شاخص توده بدنی بین 20 الی 25 باشد این امر تعادل وزنی مناسب را در فرد نشان می‌دهد. در برخی منابع، دامنه مناسب شاخص توده بدنی 18.5 الی 25 می باشد.
• اگر شاخص توده بدنی 25 الی 29.9 باشد یعنی فرد مبتلا به عارضه اضافه‌وزن است.
• اگر شاخص توده بدنی 30 و بالاتر باشد، این امر نشان‌دهنده چاقی در فرد ارزیابی‌شونده است.
• هر 5 عددی که بر این عدد افزوده می‌شود، طبیعتاً یک درجه بر میزان بیماری چاقی افزوده می‌شود.

محدودیت‌ های شاخص توده بدنی

اگرچه شاخص توده بدنی یک شاخص پرکاربرد و مفید برای ارزیابی وزن سالم بدن است، اما محدودیت‌های خود را دارد. از جمله این موارد اینکه این شاخص نمی‌تواند ترکیب بدن را ارزیابی کند. با توجه به تنوع گسترده‌ای از انواع بدن و همچنین توزیع ماهیچه، توده استخوانی و چربی، شاخص توده بدنی باید در کنار سایر شاخص در نظر گرفته شود و انتخاب آن تنها روش برای تعیین وزن سالم بدن فرد نمی‌تواند درست باشد.

بالا بودن شاخص توده بدنی می‌تواند نشان‌دهنده چاقی باشد. از این رو ارزیابی شاخص توده بدنی دسته‌های وزنی را که ممکن است در آن‌ها مشکلاتی برای سلامتی افراد رخ دهد را بررسی می‌کند، اما در محاسبه میزان چربی بدن یا میزان سلامتی بدن فرد کارایی ندارد.

محدودیت‌ های شاخص توده بدنی در افراد بزرگ‌ سال

شاخص توده بدنی نمی‌تواند لزوماً در ارزیابی شرایط جسمی افراد کاملاً دقیق باشد زیرا به جای چربی اضافی بدن، معیاری برای اندازه‌گیری وزن اضافی بدن است. شاخص توده بدنی بیشتر تحت تأثیر عواملی مانند سن، جنس، قومیت، توده عضلانی، چربی بدن و سطح فعالیت و … است.

به عنوان مثال، یک فرد مسن که وزن مناسبی دارد، اما در زندگی روزمره خود کاملاً غیرفعال است، ممکن است مقادیر قابل‌توجهی چربی اضافی بدن داشته باشد که ممکن است وزن زیادی نداشته باشند و این امر شرایطی ناسالم در نظر گرفته می‌شود، در حالی که یک فرد جوان با ترکیب عضلانی بالاتر با همان شاخص توده بدنی سالم در نظر گرفته می‌شود. در ورزشکاران، به‌ویژه بدن‌سازانی که به دلیل سنگین‌تر بودن ماهیچه‌ها نسبت به چربی، در دسته افراد دارای اضافه‌وزن در نظر گرفته می‌شود، این امکان وجود دارد که آن‌ها در واقع وزن مناسبی نسبت به ترکیب بدن خود داشته باشند.

 به طور کلی، طبق CDC:

• افراد مسن‌تر نسبت به افراد جوان با شاخص توده بدنی یکسان، چربی بدن بیشتری دارند.
• زنان در حالت داشتن شاخص توده بدنی برابر با مردان، معمولاً چربی بدن بیشتری در بدن خود دارند.
• افراد دارای مقادیر زیادی ماهیچه و ورزشکاران حرفه‌ای ممکن است به دلیل توده عضلانی زیاد شاخص توده بدنی بالاتری داشته باشند.

فرمول bmi برای خانم‌ ها

محاسبه شاخص توده بدنی در خانم‌ها مشابه آقایان است و همان فرمول و ارزیابی کلی را دارد ولی برای تفسیر شاخص توده بدنی نمی‌توان تنها بر وزن تکیه و استدلال کرد و چند نکته را باید در نظر داشت:

1) بدن خانم‌ها معمولاً توده چربی بیشتری دارد و ممکن است خانمی از نظر وزن و شاخص توده بدنی متعادل باشد ولی از نظر توده چربی دارای مقادیر بالایی باشد. همچنین در تناسب اندام خیلی خانم‌ها الگوی چاقی سیب شکل دارند و اضافه وزن در آن‌ها و تناسب اندام شان ممکن است نمود بیشتری نسبت به آقایان دارای همین مقدار چاقی یا اضافه وزن داشته باشد. در نتیجه شاخص توده بدنی نمی‌تواند تنها معیار ارزیابی تناسب اندام و توده بدنی در یک خانم باشد.

2 خانم ‌ها ممکن است دوران بارداری را تجربه کنند و در این دوران شاخص توده بدنی نمی‌تواند تنها عیار سنجش تناسب اندام باشد و در کنار آن از اندازه گیری دور کمر یا دور شکم بهره گرفته می‌شود. همچنین با توجه به گذرا بودن این دوره نمی‌توان بر مبنای آن در مورد تناسب اندام و توده بدنی خانم‌ها اظهارنظر قطعی کرد و معمولاً با پایان دوران بارداری و شیردهی بدن به فرم نرمال خود باز می‌گردد.

آیا BMI تنها شاخص معتبری برای اندازه‌ گیری وزن است؟

شاخص توده بدنی تنها روش ارزیابی وزن و تناسب‌اندام نیست. روش‌های مختلف برای اندازه‌گیری وزن و تناسب‌اندام مانند اندازه‌گیری ضخامت چین‌خوردگی پوست (به کمک ابزاری با نام کولیس)، وزن کردن زیر آب، امپدانس بیوالکتریکی، جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) و رقت ایزوتوپی وجود دارد

نکته مهم اینکه روش‌های یاد شده به اندازه محاسبه شاخص توده بدنی در دسترس و برخلاف شاخص توده بدنی که روشی ارزان و کم هزینه است، پرهزینه و گران هستند یا باید توسط پرسنل بسیار آموزش دیده و ماهر صورت پذیرند. جدای از موارد یاد شده، استانداردسازی بسیاری از این روش‌ها برای افراد ناظر یا ماشین‌های اندازه گیرنده ممکن است دشوار باشد. همین امر ارزیابی‌ها را در مطالعات گوناگون و دوره‌های مختلف درمانی دشوارتر می‌کند.

تفاوت میان BMI و چاقی محیطی چیست؟

شاخص توده بدنی ابزاری ساده و کارآمد برای محاسبه وزن مناسب می‌باشد. در مقابل چاقی محیطی یکی از عناوین کاربردی برای توصیف بدن است که شامل چاقی محیطی، چاقی ترکیبی و چاقی مرکزی می‌باشد که دارای ویژگی‌های زیر می‌باشند:

• چاقی محیطی: در این نوع چاقی تمرکز حجم چربی در ناحیه باسن و ران‌ها می‌باشد.
• چاقیمرکزی: در این نوع چاقی توده چربی بیشتر در نواحی شکم و پهلوها وجود دارد.
• چاقی ترکیبی: این نوع چاقی به صورت ترکیبی در باسن، ران و شکم وجود دارد.

همان‌طور که در بالا مشخص است، شاخص توده بدنی بر مبنای سنجش وزن و چاقی محیطی بر مبنای ناحیه‌ای است که دارای مقادیر بالایی چربی می‌باشد. هرکدام از این ابزارها می‌توانند در توصیف وضعیت ظاهری و تناسب‌اندام افراد مفید باشند.

خطرات مرتبط با ابتلا به چاقی و اضافه‌ وزن

داشتن اضافه‌ وزن و یا ابتلا به بیماری چاقی موجب بالا رفتن احتمال ابتلا به تعدادی از بیماری‌ ها و مشکلات جدی تهدیدکننده سلامتی جدی می‌شود. در ادامه فهرستی از مخاطرات مرتبط با ابتلا به چاقی و اضافه‌وزن، طبق گزارش مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) آمده است:

• فشارخون بالا
• سطوح بالای کلسترول LDL که به عنوان کلسترول بد در نظر گرفته می‌شود و سطوح بالای تری گلیسیرید
• سطوح پایین‌ کلسترول HDL که در حد متعادل به عنوان کلسترول خوب در نظر گرفته می‌شود
• ابتلا به دیابت نوع دوم
• بیماری‌های عروق کرونری قلب
• سکته (اعم از قلبی یا مغزی)
• بیماری کیسه صفرا
• استئوآرتریت که نوعی بیماری مفصلی است که در اثر تجزیه غضروف مفصل ایجاد می‌شود
• آپنه خواب و بروز مشکلات در هنگام تنفس
• ابتلا به برخی سرطان‌ها (آندومتر، سینه، روده بزرگ، کلیه، کیسه صفرا، کبد)
• پایین آمدن کیفیت زندگی
• ابتلا به بیماری‌های روانی مانند افسردگی بالینی، اضطراب و …
• ابتلا به دردهای بدن و مشکل در انجام عملکردهای فیزیکی خاص.
• به طور کلی، افزایش خطر مرگ و میر در مقایسه با افرادی که BMI سالم دارند.

همان‌طور که از لیست بالا مشاهده می‌شود، پیامدهای منفی متعددی ناشی از چاقی یا اضافه‌وزن وجود دارد که در برخی موارد حتی می‌تواند زندگی فرد مبتلا را به خطر بیندازد. به طور کلی، افراد باید تلاش کنند که شاخص توده بدنی خود را محدوده زیر 25 کیلوگرم بر متر مربع نگه دارند، اما در حالت ایده آل باید با پزشک خود مشورت کنند تا مشخص کند که آیا برای بهبود سطح سلامت خود نیازی به تغییر در سبک زندگی خود دارند یا خیر.

بهترین راه برای افزایش شاخص توده بدنی به شکل سالم

همان‌طور که در بالاتر ذکر شد افراد ورزشکار به ویژه ورزشکاران حرفه‌ای معمولاً دارای میزان بیشتری توده ماهیچه در بدن خود هستند. انجام مستمر فعالیت‌های ورزشی به ویژه اگر با رعایت یک رژیم غذایی مناسب و مصرف مکمل‌های ورزشی کارآمد همراه شود، می‌تواند در بالا بردن شاخص توده بدنی آن‌هم به شکلی سالم و به دور از ابتلا به مخاطرات مختلف مفید باشد.

معرفی جراح برتر برای انجام اعمال جراحی‌های چاقی

یکی از شروط مهم در انجام موفق اعمال جراحی چاقی، انجام این اعمال جراحی چاقی توسط یک جراحی ماهر و با تجربه است. در این زمینه پیشنهاد ما دکتر علیرضا آذر پیکان از والاترین جراحان شهر تهران و حتی ایران را می‌باشد. این جراح پزشکی حاذق، کارا و دارنده بالاترین مدارک از بهترین دانشگاه‌ها می‌باشند. همچنین ایشان دارای کارنامه‌ای درخور در زمینه عمل لاغری و بیماری‌های گوارشی می‌باشد.

دکتر آذر پیکان فلوشیپ فوق تخصصی انکو سرجری و لاپاراسکوپی پیشرفته، جراحی چاقی از دانشگاه تهران، رتبه برتر بورد تخصصی و نفر اول آزمون فلوشیپ جراحی سرطان می‌باشد. این جراح ماهر دارای قدرت بیانی عالی در ارائه مشاوره به مراجعه‌کنندگان و همچنین دارای خلقی پسندیده است. سابقه موفق این جراح شامل افزون از 3000 عمل جراحی با نتایجی درخور است. گوشه‌ای از رزومه و فعالیت‌های این جراح موارد زیر را در بر می‌گیرد:

• عضو انجمن جهانی جراحی چاقی (IFSO)
• عضو رسمی جامعه کلوپروکتولوژی اروپا (ESCP)
• فلوشیپ فوق تخصصی لاپاراسکوپی پیشرفته، کلورکتال و جراحی چاقی از دانشگاه شیراز
• فلوشیپ فوق تخصصی انکوسرجری و لاپاراسکوپی پیشرفته
• رزیدنت برگزیده دانشگاه تهران در زمان گذراندن دوران تخصص
• سابقه بیش از ۳۰۰۰ جراحی موفق

 افراد مراجعه کننده می‌توانند برای کسب اطلاع از فعالیت‌های دکتر آذر پیکان از اینستاگرام دکتر آذر پیکان (drazarpeikan) دیدن فرمایند. به جز این موارد، افراد مراجعه‌کننده می‌توانند از تجربه افراد جراحی‌شده اطلاع حاصل کنند. این امر می‌تواند کمکی خوب برای برطرف کردن دغدغه‌های ذهنی افراد متقاضی این عمل باشد. مراجعه‌کنندگان برای ارتباط مستقیم با دکتر آذر پیکان می‌توانند از شماره‌های زیر استفاده کنند:

• ۰۲۱-۲۳۰۲۱۷۶۳
• ۰۲۱-۲۳۰۲۱۷۶۴
• ۰۹۱۲۰۵۷۱۳۳۵

آدرس مطب: تهران. سعادت آباد، بین چهار راه سرو بلوار شهرداری، خیابان ریاضی بخشایش، کلینیک بیمارستان عرفان
برای دیدن ویدیو جراحی چاقی دکتر آذرپیکان به این سایت مراجعه کنید