عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ برای کسانی به انجام می رسد که دچار چاقی شدید یا چاقی مفرط هستند. در عمل با دستگاه لاپاراسکوپ از یک لوله دارای ذره بین و منبع نوری در نوک لوله برای دیدن داخل بدن (در مورد این عمل، داخل معده) استفاده می شود.
در این نوشتار در مورد چاقی شدید یا چاقی زیاد مطالبی را خواهید خواند. سپس به درمان های پزشکی و جراحی چاقی شدید اشاره خواهد شد. توضیحاتی درباره روش انجام عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ مطرح می شود و نتایج این عمل تا حدودی برای شما مشخص خواهد شد. در پایان این نوشتار خواهید دانست که عمل لاپاراسکوپی معده چیست و چه انتظاری باید از آن داشت.
چاقی شدید چیست و چه کسی اضافه وزن مفرط دارد؟
اگر کسی بیش از 45 کیلوگرم نسبت به وزن ایده آل خودش به لحاظ پزشکی، اضافه وزن داشته باشد، به بیماری چاقی شدید یا چاقی مفرط مبتلا است. پرسش این است که چند درصد از مردم جهان به این بیماری مبتلا هستند؟ آمار و ارقام موجود در ایالات متحده آمریکا نشان می دهد که حدود 3 تا 5 درصد از بزرگسالان این کشور به چاقی شدید دچار هستند.
برای تعیین وزن ایده آل به لحاظ پزشکی از جدول شاخص توده بدن یا با مخفف انگلیسی آن، BMI استفاده می شود. شاخص توده بدن نسبت وزن بر پایه واحد کیلوگرم به مجذور قد (قد به توان دو بر پایه واحد متر) است. به طور معمول، وزنی که باعث می شود عدد BMI از 25 فراتر رود، اضافه وزن به حساب می آید.
چاقی شدید یک بیماری مزمن و پیچیده است. داشتن چربی اضافی به خودی خود بیماری نیست اما وقتی مقدار بسیار زیادی چربی در بدن انباشته می شود، کارکرد بدن تغییرات مهمی پیدا می کند. این تغییرات پیشرونده هستند، به مرور زمان بدتر می شوند و درنهایت، می توانند به آثار سوء روی سلامتی و بیماری های خطرناک دیگر منتهی شوند.
بیماری چاقی شدید می تواند عامل پدیداری بیماری هایی مانند فشار خون بالا، دیابت و بیماری های قلبی عروقی و بسیاری از بیماری ها و مشکلات سلامتی دیگر باشد.
بدیهی است که نخستین روش درمانی که به ذهن تک تک خوانندگان این نوشتار می رسد، کاهش مصرف کالری غذایی و افزایش تحرک و ورزش است. شاید در برخی موارد، روش های پزشکی و درمان های روانشناسی برای تغییر رفتار غذایی این افراد هم لازم باشد. یکی از روش های درمانی که تاثیر آن در درازمدت بر روی چاقی شدید به اثبات رسیده است، انجام عمل جراحی لاغری است مانند عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ.
علت چاقی شدید و عوامل ایجاد آن
با وجود پیشرفت های زیادی که در این مورد به وقوع پیوسته است، همچنان علل چاقی شدید به طور دقیق مشخص نیست. چنین به نظر می رسد که بیش از یک عامل در بروز چاقی شدید دخالت دارد. به عنوان نمونه، یکی از دلایل آن شاید این باشد که حد و مرز ذخیره کردن چربی در بدن این افراد بالاتر از دیگران تنظیم شده است.
برخی از این افراد سوخت و ساز (یا به اصطلاح پزشکی آن، متابولیسم) کمتری دارند. به عبارت دیگر، بدن این افراد طوری است که انرژی و کالری کمتری می سوزاند. در بعضی دیگر از افراد، اشتهای بیش از حد و خوردن تقریبا بدون کنترل، عامل چاقی مفرط است. بدون شک بیشتر مبتلایان به بیماری چاقی شدید از تلفیقی از هر دو حالت رنج می برند.
در نهایت، باید پذیرفت که علت چاقی شدید، چند گانه است و شاید مجموعه ای از مهم ترین عواملی که در ایجاد چاقی شدید نقش ایفا می نمایند به قرار زیر باشد:
- عوامل ژنتیک
- عوامل روانشناسی و ذهنی
- علل محیطی و
- تاثیر های فرهنگی و اجتماعی
عوامل بالا به همراه سایر علل، وضعیت پیچیده ای را ممکن است ایجاد کنند که در آن سوخت و ساز بدن و اشتهای نسبت به غذا به گونه ای نامناسب تغییر می کند. در بیشتر موارد، چاقی شدید اصلا یک کمبود اراده ساده از طرف بیمار نیست بلکه باید آن را یک وضعیت پیچیده جسمی ذهنی بر شمرد. به عبارت دیگر، نمی توان انتظار داشت که مبتلایان به چاقی شدید فقط با کنترل کردن خود لاغر شوند زیرا علل دیگری در بدن یا ذهن آنها هم در بروز این بیماری نقش دارند.
درمان چاقی شدید از چه راه هایی قابل انجام است؟
راه های مختلفی برای درمان چاقی شدید وجود دارد که در این جا به مهم ترین آنها اشاره می شود.
درمان چاقی شدید با روش های پزشکی (طبی)
در سال 1991، در کنفرانس موسسات ملی سلامت آمریکا این نتیجه به دست آمد که بجز در موارد محدود و خاص، روش های غیر جراحی کاهش وزن در افراد مبتلا به چاقی شدید در درازمدت موثر نیست. اطلاعات حاصل از پژوهش های پزشکی در این کنفرانس نشان داد که آن دسته از مبتلایان به چاقی شدید که با روش های غیر جراحی لاغر شده بودند، ظرف پنج سال دوباره به همان وزن قبلی خود برگشتند.
اگرچه امروزه راه ها و روش های درمانی نسخه ای و غیر نسخه ای برای لاغری وجود دارد اما به نظر نمی رسد هیچ یک از آنها بتوانند در کنترل درازمدت وزن افراد مبتلا به چاقی شدید به اندازه روش های جراحی تاثیر داشته باشند. شاید با داروهای که ادعای تاثیر روی اضافه وزن دارند، بتوان حدود پنج تا ده کیلوگرم لاغر شد. مشکل این است که با قطع این داروها، وزن فرد به سرعت به همان وزن قبلی و گاهی بیشتر از آن بر می گردد.
برای رفع این نقص، رژیم درمانی، برنامه ورزش منظم و روش های روانشناسی مانند شناخت درمانی برای تغییر رفتارهای غذایی این بیماران به درمان های غیر جراحی اضافه شده است. این روش ها در رسیدن به اهداف درمانی موثرتر بوده اند اما تقریبا در همه موارد، پنج سال بعد، فرد همان وزن ابتدای درمان را داشته است.
درمان چاقی شدید با روش های جراحی
از حدود 50 سال پیش، عمل های جراحی متعددی برای کاهش وزن تعریف و به کار گرفته شد. این روش ها بسیار زیاد هستند. روش های جراحی رایجی که بیشتر جراحان لاغری با آنها آشنا هستند، عبارتند از:
- گاسترو پلاستی با دیواره های عمودی یا در زبان انگلیسی vertical banded gastroplasty
- حلقه معده (در برخی موارد با قابلیت تنظیم)
- بای پس معده یا به اصطلاح پزشکی آن: Roux-en-Y gastric bypass
- و روش های عمل جراحی که باعث اختلال در جذب غذا می شوند مانند جراحی منحرف سازی صفراوی- پانکراس
در عمل جراحی گاسترو پلاستی با ایجاد دیواره ای عمودی منطقه فوقانی معده که به محل خروجی معده می رسد، کوچک می شود. در این عمل ممکن است برای پیشگیری از اتساع خروجی معده، با روش های جراحی کارآمد، دیواره این منطقه از معده تقویت و مستحکم شود.
عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ گاهی با استفاده از حلقه معده به انجام می رسد. در این روش، با استفاده از لاپاراسکوپی معده یک حلقه یا باند مانند یقه در بالای معده کار گذاشته می شود. این کار باعث می شود بخشی بالایی معده مانند یک محفظه بسیار کوچک عمل کند. این بخش بالایی توسط یک راه ثابت و کوچک به بخش پایینی معده که بزرگتر است وصل می گردد.
در سال 2001 میلادی، حلقه معده با قابلیت تنظیم توسط اداره نظارت بر غذا و داروی آمریکا مجوز مصرف گرفت و به تایید رسید. این حلقه با سرم نمکی یا همان سرم نرمال سالین به اندازه دلخواه پر می شود. وقتی این حلقه با سرم نمکی پر می شود، محل اتصال مخزن بالایی و کوچک معده به بخش پایینی باریک تر می شود و در عمل، فرد نمی تواند غذای زیاد بخورد.
در عمل جراحی بای پس معده هم معده تقسیم بندی می شود و فقط منطقه کوچکی از معده در مسیر عبور غذا قرار داده می شود. این معده کوچک شده به بخشی پایین تر از روده که به شکل حرف انگلیسی Y در آمده است، متصل می گردد.
در عمل های جراحی اختلال در جذب غذا، روده فرصت جذب کامل کالری غذا را از دست می دهد و بدین ترتیب، فرد لاغر می شود. در این روش ها ممکن است علاوه بر کوچک کردن معده از حذف بخش وسیعی از طول روده از مسیر حرکت غذا استفاده شود.
کدام یک از روش های جراحی لاغری بهتر است؟
واقعیت این است که نمی توان گفت یک روش جراحی کاهش وزن برای همه بیماران بهتر است. انتخاب روش جراحی لاغری، به عوامل متعددی بستگی دارد. دو عامل زیر مهم ترین نقش را در گزینش روش جراحی لاغری ایفا می نمایند:
- مهارت و توانایی پزشک جراح و
- در نظر گرفتن عادت غذایی بیمار
مزایای عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ
استفاده از لاپاراسکوپ این فواید را با خود به ارمغان می آورد:
- کاهش دردی که بیمار در روزهای پس از پایان عمل جراحی احساس می کند
- کوتاه کردن مدت بستری در بیمارستان
- بازگشت سریع تر به کار یا فعالیت های روزمره و
- نتایج بهتر به لحاظ زیبایی در ناحیه شکم
عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ برای چه کسانی مناسب است؟
موسسه ملی سلامت آمریکا، راهنمای زیر را برای گزینش کاندید های مناسب برای عمل جراحی لاغری تهیه کرده است:
- کسانی که در حدود 45 کیلوگرم یا بیشتر (شاید در حد دو برابر بیشتر) از وزن ایده آل به لحاظ پزشکی، اضافه زون دارند
- افرادی که هیچ بیماری یا شرایط خاص متابولیک (مربوط به سوخت و ساز بدن) یا هورمونی (بیماری غدد درون ریز) در آنها تشخیص داده نشده، که عامل و مسبب چاقی شدید باشد
- بیمارانی که دچار عوارض چاقی شدید (عوارض جسمی، ذهنی- روانی، اجتماعی، اقتصادی) شده اند و به طور واضح، با کاهش وزن از این عوارض دور خواهند ماند. فشار خون بالا (پر فشاری خون)، دیابت (بالا بودن قند خون)، بیماری های قلبی، مشکلات تنفسی و بیماری های ریوی، توقف گذرای تنفس هنگام خواب (آپنه خواب) و آرتروز از جمله این موارد به شمار می آیند.
- بیمار باید فواید و مزایای عمل جراحی لاغری را به خوبی درک کرده باشد و در عین حال، از خطرات احتمالی و عوارض احتمالی آن آگاه باشد
- بیمار باید توانایی و علاقه لازم برای پیگیری منظم پزشکی را برای سال های طولانی داشته باشد
- بیمار باید روش های پزشکی را امتحان کرده باشد و مطمئن شده باشد این روش ها برای او موفقیت آمیز نیست
گاهی ممکن است عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ برای افرادی که اضافه وزن کمتر از 45 کیلو گرم دارند هم به انجام برسد. بیمارانی که چاقی متوسط دارند و دچار عوارض واضح ناشی از این چاقی شده اند، با نظر پزشک جراح می توانند کاندید های مناسبی برای عمل جراحی لاغری باشند.
آمادگی های لازم پیش از عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ
اگر فکر می کنید لاپاراسکوپی معده برای لاغری می تواند مشکل شما را حل کند، باید مراحل زیر را طی کنید:
- مراجعه به پزشک دارای دانش و تبحر کافی در این عمل جراحی. پزشک معاینات و کارهای لازم را به انجام خواهد رساند تا مطمئن شود شما کاندید خوبی برای این عمل جراحی لاغری هستید
- شاید انجام برخی از تست ها و آزمایش های تشخیصی ضرورت داشته باشد
- یک ارزیابی روانشناختی یا روانپزشکی در بسیاری از موارد لازم است. در این ارزیابی مشخص می شود که آیا بیمار توانایی ذهنی تطبیق خود با تغییرات زیاد پس از عمل جراحی را دارد یا نه.
- بر پایه شرایط هر بیمار ممکن است مشاوره با پزشکان متخصص قلب و عروق، ریه، یا غدد درون ریز ضرورت پیدا کند
- شاید از شما دعوت شود تا در نشست های گروه حمایتی افرادی که این عمل جراحی را پشت سر گذاشته اند، شرکت کنید.
- پس از این که پزشک جراح شما را برای عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ مناسب تشخیص داد، یک رضایت نامه توسط شما امضا خواهد شد
- از شما درخواست می شود در روز پیش از عمل، رژیم غذایی فقط مایعات شفاف داشته باشید
- تمهیدات تزریق خون و فرآورده های خونی مانند پلاکت در صورت نیاز، در نظر گرفته می شود
- بیمار باید روده خود را پیش از عمل جراحی کاملا خالی و پاک نگه دارد. برای این منظور، پزشک جراح دستورات لازم را برای انجام کارهای مربوط به این بخش ارائه خواهد کرد
- بسته به این چه ساعتی مورد عمل جراحی کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ قرار می گیرید، لازم است شب قبل یا همان صبح روز عمل جراحی استحمام کنید.
- از نیمه شبِ قبل از عمل جراحی، هر گونه خوردن و نوشیدن، بجز داروهای تجویز شده توسط پزشک، ممنوع است. داروهای تجویز شده هم باید با جرعه کوچکی آب، در ساعتی که پزشک توصیه کرده (به طور معمول صبح زود) میل شود.
- پزشک از شما درخواست خواهد کرد برخی از داروهای خود مانند آسپیرین، داروهای رقیق کننده خون، داروهای ضد التهاب مانند ایبوپروفن، و ویتامین E را چند روز یا شاید یک هفته پیش از عمل جراحی قطع نمایید.
- مصرف هر گونه داروی لاغری از دو هفته پیش از عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ باید متوقف شود
- ترک سیگار و قطع استعمال دخانیات ضرورت دارد
- برای روز پس از عمل جراحی و درخواست کمک از اقوام و دوستان پیش از عمل جراحی هماهنگی لازم را به عمل بیاورید
عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ چگونه انجام می شود؟
در این عمل جراحی، پزشک از برش های بسیار کوچک در حد نیم تا یک سانتیمتر بر روی پوست شکم استفاده می کند. وسایل پزشکی لوله مانندی که کانولا (cannula) نام دارند، از راه این برش ها به درون شکم فرستاده می شوند.
یک کانولای دستگاه لاپاراسکوپ به یک دوربین ویدیویی ظریف مجهز است. این دوربین امکان مشاهده فضای داخل شکم را از راه یک نمایشگر فراهم می سازد. تصاویر بزرگ شده معده، روده و سایر اعضای درون شکم در این نمایشگر برای پزشک پخش می شود. از سایر کانولاها، پنج یا شش وسیله جراحی یا پزشکی بسیار ظریف در جاهای مناسب قرار گرفته اند. پزشک با استفاده از این وسایل، عمل جراحی لاغری مورد نظر را به انجام می رساند.
لازم به ذکر است که پیش از آغاز عمل لاپاراسکوپی معده، گاز دی اکسید کربن یا همان CO2 در فضای شکم بیمار تزریق می شود. این کار باعث می شود فضای شکم بیمار متسع شده و اعضای گوناگون شکم به بهترین حالت ممکن قابل مشاهده شوند. پس از پایان عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ، شکم از این گاز تخلیه می شود.
اگر به هر دلیلی این عمل با لاپاراسکوپ معده قابل انجام نباشد، قدم بعدی چه خواهد بود؟
در درصد کمی از افراد، امکان انجام عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ قابل انجام نیست. افرادی که پیش از این عمل جراحی شکم انجام داده اند و ممکن است دچار چسبندگی های اعضای شکم باشند، شاید بهتر باشد با روش لاپاراسکوپی تحت عمل جراحی لاغری قرار نگیرند. در این افراد پزشک نمی تواند اعضای درون شکم را به درستی و وضوح مشاهده نماید.
همچنین گاهی ممکن است در حین انجام عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ، یک مشکل خونی پیش بیاید. در این صورت، برای به خطر نیفتادن جان بیمار شاید لازم باشد که شکم باز شود و عمل جراحی به صورت «باز» ادامه یابد.
تصمیم این که جراحی به روش باز یا با کمک لاپاراسکوپی به انجام برسد، یک تصمیم کاملا پزشکی است. پزشک جراح کسی است که در مورد روش انجام عمل جراحی حرف آخر را می زند. اگر پزشک احساس کند برای به خطر نیفتادن جان بیمار باید استفاده از دستگاه لاپاراسکوپ را کنار گذاشت و به عمل جراحی باز شکم روی آورد، برای این کار به هیچ مشورتی با بیمار یا همراهان وی نیاز ندارد. این یک عارضه نیست بلکه یک قضاوت پزشکی است که دانش و اطلاعات لازم برای آن را فقط پزشک معالج در اختیار دارد. تغییر روش جراحی از لاپاراسکوپیک به جراحیِ باز صرفا برای حفظ سلامت و جان بیمار است.
روز انجام عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ چه انتظاری باید داشت؟
به طور معمول پزشک از شما می خواهد که در ساعت معینی در بیمارستان خود را به پذیرش، معرفی نمایید. سپس مراحل زیر به انجام می رسد:
- لباس ویژه اتاق عمل را باید به تن نمایید
- یکی از افراد کادر درمان، یک سوزن که در واقع، کاتتر داخل وریدی است و گاهی آنژیوکت به آن اطلاق می گردد، در ورید شما کار گذاری خواهد کرد. از راه این کاتتر، داروهای لازم حین عمل جراحی به بدن بیمار تزریق خواهد شد.
- به طور معمول، دادن داروها به بیمار پیش از آغاز عمل جراحی شروع می شود.
- پزشک متخصص یا کارشناسان بیهوشی در کنار شما حضور می یابند و توضیحات مختصری درباره بیهوشی به شما ارائه می کنند
- سپس شما بیهوش خواهید شد و برای شاید چندین ساعت به طور کامل هشیاری خود را از دست خواهید داد و هیچ چیزی از جمله درد جراحی را احساس نخواهید کرد. به طور معمول، این عمل جراحی تحت بیهوشی عمومی انجام می شود.
- در پایان عمل جراحی، شما به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد. تا زمانی که به طور کامل هشیاری خود را به دست نیاورده اید، در این اتاق از شما مراقبت خواهد شد و
- لازم است بیشتر بیماران، حداقل شب پس از عمل جراحی را در بیمارستان طی کنند. در مورد برخی بیماران لازم است تا رسیدن بیمار به ثبات کامل شرایط جسمی، چندین روز فرد در بیمارستان بستری باقی بماند.
انتظارات بیمار پس از پایان عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ چه باید باشد؟
میزان کاهش وزن ناشی عمل جراحی بای پس معده با لاپاراسکوپ به طور معمول، بیشتر از کاهش وزن ناشی از گاسترو پلاستی یا حلقه معده است؛ اگرچه همه این روش ها موثر هستند. در روش جراحی بای پس معده به طور معمول، 65 تا 70 درصد اضافه وزن بیمار، ظرف سال نخست محو خواهد شد. در دو روش دیگر، میزان لاغری در سال نخست در حد 40 تا 50 درصد اضافه وزن بیمار است.
به طور معمول، برای همه روش های جراحی کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ، کاهش وزن برای مدت 18 تا 24 ماه پس از عمل جراحی ادامه خواهد یافت. بین سال دوم تا سال پنجم پس از این عمل جراحی، مقداری برگشت وزن رایج و شایع است.
با کاهش وزن شاهد بهبود بسیاری از بیماری ها و مشکلات ناشی از چاقی شدید خواهید بود. توقف گذرای تنفسی در حین خواب (آپنه خواب)، دیابت، فشار خون بالا و چربی خون بالا به تدریج با کاهش وزن کنترل خواهند شد. بسیاری از بیماران، بهبود خُلق و خو و تقویت کارکرد ذهن و روان خود را پس از عمل جراحی و با کاهش وزن گزارش کرده اند.
ماندگاری نتایج عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ به خوبی نتایج همین عمل جراحی به روش باز است. به عبارت دیگر، نتایج این دو روش متفاوت عمل جراحی با هم تفاوتی ندارد.
عوارض عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ
این عمل جراحی هم مانند هر عمل جراحی دیگری ممکن است در درصد کمی از بیماران با عوارض جانبی همراه باشد. برخی از مهم ترین عوارض این عمل جراحی در زیر مطرح می شوند:
- عفونت زخم جراحی
- آبسه
- باز شدن زخم جراحی و عدم ترمیم آن
- نشت مایعات از کنار محل دوخت های لاپاراسکوپیک
- سوراخ شدن روده
- انسداد روده
- مشکلات ریوی و ایجاد لخته خون در پاها
در صورت بروز علائم زیر ممکن است لازم باشد عمل جراحی دوباره به انجام برسد:
- بزرگ شدن مخزن کوچک معده
- استفراغ مداوم و مقاوم
- سوزش معده مقاوم
- کم نکردن وزن
سنگ صفرا در افراد چاق بسیار شایع است. یکی از مشکلاتی که با کاهش وزن این افراد انتظار خودنمایی آن را داریم، همین سنگ کیسه صفرا است. برخی از پزشکان پس از عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ، داروهای ضد سنگ صفراوی به بیمار می دهند. بعضی از دیگر پزشکان هم ترجیح می دهند همزمان با انجام عمل کوچک کردن معده با لاپاراسکوپ، نسبت به خارج ساختن کیسه صفرا از بدن بیمار هم اقدام نمایند. به احتمال زیاد، پزشک در ویزیت های پزشکی پیش از عمل جراحی در این مورد با شما صحبت خواهد کرد.
پس از برخی از انواع عمل جراحی کوچک کردن معده، احتمال وقوع کمبود برخی مواد ضروری مانند ویتامین ها و املاح وجود دارد. شاید مصرف برخی از مکمل های ویتامین و املاح برای پیشگیری از این مشکلات لازم باشد.
دکتر سید علیرضا آذر پیکان دانش آموخته دوره فوق تخصصی رشته اُنکو سرجری و لاپاروسکوپی پیشرفته از دانشگاه تهران آماده پذیرش و درمان بیماران مبتلا به چاقی شدید با روش های درمانی جراحی است. خواهشمند است برای دریافت اطلاعات بیشتر با کلینیک ایشان واقع در تهران تماس حاصل بفرمایید.
منابع (Source) : وبسایت های Sages | Laparoscopyhospital
