مراقبت های بعد از عمل سرطان معده، مهم‌ترین بخش متعاقب عمل جراحی معده است. طبیعی است که عمل سرطان معده مانند هر عمل جراح دیگری دارای فراز و نشیب‌های ویژه خود است. از جمله این موارد بروز عوارض مختلفی در فرد جراحی‌شده است.
گاه عوارض بعد از عمل سرطان معده جزئی و گاها خیلی مهم و درگیر کننده می‌باشد. لذا شناخت و انجام مراقب‌های لازم در این زمینه موجب محدود شدن عوارض بروز یافته می‌شود. در این مقاله به تبیین عوارض عمل معده می‌پردازیم. بعد از شناخت این مخاطرات در گام بعدی اقدامات لازم برای کنترل آن‌ها را به تفضیل ذکر می‌کنیم.
عوارض محتمل بعد از عمل سرطان معده
یکی از مهلک بیماری‌های که دارای میزان بیماری‌زایی بالا و مرگ‌ومیر زیاد است، سرطان معده می‌باشد. با توجه به کشندگی بالای بیماری نیاز به راه‌هایی برای کنترل این بیماری وجود دارد. با توجه به شرایط بیماری و شیوع بیماری راه‌های مختلفی برای کنترل این بیماری وجود دارد. در شرایطی که سرطان در بدن فرد پراکنده شده باشد، عمل سرطان معده گزینه‌ای خوب برای درمان است.
طبیعی است که مانند هر عمل جراحی دیگری عمل سرطان معده مخاطرات و عوارضی را در بر دارد. عوارض محتمل متعاقب عمل سرطان معده شامل موارد مواردی مانند ضعف عمومی تا مشکلات خوردن و آشامیدن و دریافت مواد مغذی می‌باشد. جدای از موارد بالا عفونت، لخته شدن خون و خونریزی نیز ممکن است در بدن فرد بروز یابد. در ادامه به‌صورت تیتروار عوارض بعد از عمل سرطان معده ذکر می‌گردد:
- لخته شدن خون
- بروز مشکلاتی در قفسه سینه و تنفس
- نشت در ناحیه اتصال معده به روده کوچک
- پدیدار شدن بیماری‌های قلبی عروقی
- نشتی مجرای قفسه سینه
- مشکلات بعد از رفتن به خانه
- ضعف بدنی و کمبود انرژی در فرد جراحی‌شده
- مشکلات مربوط به تغذیه
- تخلیه کند معده و ریفلاکس
- عدم دریافت کافی مواد مغذی
در ادامه به بررسی مهم ترین این موارد و راه‌های کنترل آن‌ها می‌پردازیم.
مراقبت های بعد از عمل سرطان معده
برای کنترل شرایط بعد از عمل باید مخاطرات بعد از عمل را تبیین کنیم. بعد از آن می‌توان راهکارهای کنترل مخاطرات بعد از عمل را شرح داد که شامل موارد زیر می‌باشد:
هوشیاری بعد از عمل
بعد از انجام چنین عمل مهمی، احتمال دارد که فرد در بخش مراقبت‌های ویژه یا یک ریکاوری هوشیاری مجد خود را به دست آورد. در بخش در مراقبت‌های ویژه واحد پرستاری ، جراح و متخصص بیهوشی فرد را به طور دائم مورد پایش و ویزیت قرار می‌دهند. همچنین به دلیل تزریق داروهای بیهوشی فرد با احساس و حالت خواب‌آلودگی روبرو می‌شود. با گذشت زمان و دفع داروهای بیهوشی از بدن این حالات نیز از میان می‌رود. بعد از این مورد که یک روز یا بیشتر طول می‌کشد فرد به‌به بخش عمومی برمی‌گردد.
لوله و درن کار گذاشته شده
وقتی بعد از عمل معده فرد جراحی‌شده، چندین لوله در بدن خود دارد با توجه به بروز حس عجیب برخورد با لوله و درن باید ابتدا کارکرد آن‌ها بدانیم که احتمال دارد یکی از این موارد باشد:
- تزریق خون و مایعات که معمولاً از طریق رگ گردن صورت می‌پذیرد.
- تخلیه خون و مایعات از زخم .
- قرار دادن درن در قفسه سینه که این امر برای کمک به ریه بعد از عمل جراحی انجام می‌شود.
- قرار دادن یک لوله در بینی و معده برای تخلیه مایعات معده : این امر موجب پیشگیری از بروز حس ناخوشی در فرد می‌شود.
- قرار دادن یک لوله در مثانه : این امر برای اندازه‌گیری میزان ادرار فرد جراحی‌شده انجام می‌شود.
- قرار دادن یک لوله کوچک در شریان که با هدف بررسی فشارخون فرد جراحی‌شده انجام می‌شود.
- قرار گرفتن ماسک اکسیژن برای دریافت اکسیژن
- قرار دادن پمپ‌های الکتریکی برای کنترل داروهای تزریق‌شده به بدن فرد.
دریافت داروهای مسکن
معمولاً درد بعد از عمل در هفته اول یا بعد از آن احتمال زیادی برای بروز دارد. راه مطمئن برای غلبه بر درد بعد از جراحی و بهترین راه درمان سرطان معده به کار گیری داروهای مسکن می‌باشد. در این زمینه لازم است که فرد جراحی‌شده بعد از احساس درد به گروه‌درمانی اطلاع دهد. گروه‌درمانی نوع و دوز مناسب داروی مسکن را انتخاب می‌کنند. به یاد داشته باشید که مصرف منظم داروهای مسکن موجب حصول بهترین نتایج می‌شود. معمولاً دریافت این داروهای مسکن بلافاصله پس از جراحی انجام می‌پذیرد.
این امر معمولاً در بیمارستان از طریق تزریق داروهای لازم صورت می‌پذیرد. این امر این بی‌دردی کنترل‌شده توسط بیمار (PCA) نام دارد . بی‌دردی مفهوم جایگزین برای مسکن است. تزریق داروهای مسکن از طریق لوله‌های نازک متصل به پمپی است که دوز یکسانی از مسکن را به بدن فرد تزریق می‌کند ( به این شکل تزریق اپیدورال می‌گویند). همچنین این داروها در خانه و بعد از ترخیص نیز ممکن است مصرف شوند. در زمینه چگونگی مصرف فرد باید با پزشک خود مشورت کند.
بروز زخم و عفونت و خونریزی در آن
معمولاً فرد جراحی‌شده دارای 1 یا 2 زخم بعد از عمل جراحی باز می‌باشد. این زخم‌ها پتانسیل بالایی برای عفونت دارند. به همین خاطر گروه‌درمانی این زخم‌ها را دائم پایش و همچنین تمیز و پانسمان می‌کند. معمولاً بخیه‌های زخم نیز تا ده روز بر محل خود باقی می‌مانند. بعد از طی کردن این دوره پرستاران بیمارستان یا نزدیک محل سکونت فرد می‌توانند این بخیه‌ها را بیرون آورند. همچنین برای پیشگیری از بروز عفونت معمولاً گروه‌درمانی به فرد توصیه به استفاده از آنتی‌بیوتیک و دیگر مراقبت‌های لازم را می‌کند.
روش تغذیه و نوشیدن
فرد جراحی‌شده بعد از جراحی احتمال دارد که با مشکلاتی در تغذیه و متعاقباً کاهش وزن روبرو شود. همچنین این امر موجب اختلال در وزن گیری و ریکاوری مناسب بدن افراد بعد از عمل جراحی خواهد شد. معمولاً بعد از عمل فرد نمی‌تواند بخورید یا بیاشامد و دریافت مواد و مایعات بدن از طریق تزریقات امکان‌پذیر می‌باشد. این امر معمولاً در عرض 24 تا 48 ساعت بعد از عمل امکان‌پذیر است. بیشتر افراد می‌توانند بعد از یک هفته یا بیشتر شروع به مصرف مقادیر کمی از غذا کنند.
این تغذیه از طریق به کار گیری لوله تغذیه برای کمک به حفظ تغذیه مناسب انجام می‌پذیرد. این لوله‌ها معمولاً به روده کوچک فرد ( از طریق خوراکی) یا داخل ورید ( به‌صورت تزریقی) متصل می‌شوند. همچنین فرد احتمال دارد که همراه با یک لوله تغذیه از بیمارستان مرخص شود. فرد به مدت 4 تا 6 هفته از این لوله‌ها استفاده کند. همچنین برای داشتن تغذیه مناسب باید تمام دستورالعمل‌هایی ارائه‌شده از طرف گروه‌درمانی انجام شود.
عدم دریافت کافی مواد مغذی
کاهش مواد مغذی در بدن یکی از مشکلات احتمالی بعد از عمل معده می‌باشد. معمولاً فرد جراحی‌شده بعد از انجام عمل نیاز بالاتری به مواد مغذی مانند کلسیم، ویتامین D و آهن دارد. حال چرا این نیاز ایجاد می‌شود؟ زیرا بعد از عمل کل یا بیشتر حجم معده که محل جذب این مواد می‌باشد برداشته می‌شود. در نتیجه فرد بدون معده یا قسمت عمده آن ، قادر به جذب مقادیر کافی از رژیم غذایی خود نمی‌باشد. این مورد مخصوصاً در مورد ویتامین B12 بسیار حائز اهمیت می‌باشد.
معمولاً جذب به‌کارگیری این ویتامین در بدن از طریق فاکتور درونی می‌باشد.این ماده در معده تولید می‌شود. با توجه به اهمیت ویتامین B12 در سلامت خون و عناصر تشکیل‌دهنده آن فرد پایش این عنصر ضروری می‌باشد. بعد از عمل جراحی معده به‌ویژه با برداشتن کامل معده، فرد نیاز مبرمی به تزریق ویتامین B12 دارد. تزریق این ماده هم‌زمان با پایش مستمر سطوح این ویتامین در خون به شناخت وضعیت بدنی فرد کمک خواهد کرد.
حرکت و فعالیت بعد از عمل جراحی معده
این امر به بازگشت دوباره فرد به زندگی معمولی کمک خواهد کرد. در این زمینه پرستاران و فیزیوتراپیست می‌توانند به فرد کمک کنند. آن‌ها به انجام خوب تمرینات تنفسی و پا در فرد کمک می‌کنند. احتمال دارد که نیاز باشد که فرد تا 12 ساعت پس از عمل بر روی صندلی بنشینید. با رعایت راهنمایی ارائه‌شده فرد در روز بعدی از جای خود بر می‌خیزد. با تائید پزشک جراح و گروه‌درمانی فرد در روزهای بعدی از بیمارستان ترخیص می‌شود.
بروز پیشرفت متعاقب جراحی
در روزهای بعد از عمل جراحی، فرد کم‌کم حس بهتری خواهد داشت. کم‌کم لوله‌ها و درن ها حذف می‌شود و فرد شروع به خوردن می‌کند . سپس فرد جراحی می‌تواند دوباره فعالیت‌های روزانه و حرکت معمول خود را داشته باشد. این امر موجب می‌شود که فرد حس کند که در حال پیشرفت می‌باشد. بیشتر افراد حدود 9 روز پس از عمل از بیمارستان ترخیص شده و به خانه باز می‌گردند.
بازگشت به خانه
در بازگشت به خانه ، فرد جراحی شده نیاز به کمک دارد. گروه‌درمانی و متخصص تغذیه در زمینه تغذیه بعد عمل راهنمایی موردنیاز را ارائه می‌دهند. احتمالاً فرد تا چندین هفته و حتی گاهی تا ماه‌ها بعد از جراحی با احساس خستگی مفرط مواجه می‌شود. در ابتدا فرد باید زمان زیادی را استراحت کند. این امر کمک می‌کند که فرد انرژی بیشتری داشته و هر روز فعالیت بیشتری انجام دهد. فعالیت فرد بعد از عمل از طریق این الگو می‌باشد:
- کم کردن هرروزه زمان نشستن
- بالا بردن مقدار روزانه قدم زدن در خانه
- قدم زدن در اطراف خانه و انجام فعالیت‌های عادی
فعالیت‌های انجام‌شده بسته به تناسب اندام فرد قبل از جراحی و مشکلاتی که بعد از آن می‌باشد. در چند هفته اول بعد از عمل فرد باید از فعالیت‌هایی مانند کشش، خم شدن یا بلند کردن اجسام سنگین پرهیز نماید. بهترین راهنما در این زمینه فیزیوتراپیست یا پزشک فرد می‌باشد. در صورت داشتن هرگونه مشکل فرد باید، با پزشک خود تماس بگیرد. برای پایش روند بهبودی فرد و رفع هرگونه مشکل و دغدغه، فرد جراحی‌شده باید به طور منظم توسط پزشک جراح خود ویزیت شود همچنین در صورت لازم میتوانید از خدمات پرستاری در منزل و استخدام پرستارهای متخصص برای هفته اول پس از جراحی بیمار خود کمک بگیرید.
بحث و نتیجه‌گیری
عمل سرطان معده از مهم‌ترین ابزارها در کنترل و درمان بیماری مهلک سرطان معده می‌باشد. بعد از انجام این عمل احتمال بروز مخاطراتی در فرد جراحی شده وجود دارد. رعایت مراقب‌های لازم می‌تواند در کاهش این مخاطرات نقش مهمی داشته باشد. بهترین حامی و راهنما در این مورد، گروه‌درمانی و به‌ویژه پزشک جراح می‌باشد. با انجام مراقب‌های لازم فرد می‌تواند از نتایج عمل بهره گرفته و از این بیماری خطرناک و کشنده رهایی یابد.
